بسم الله الرحمن الرحیم

عبدالحسین شورچه و سمیرا حیاتی

شبهه:

چرا در آیه: «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ» (اعراف: 7/ 56) خبر اسم مؤنث «رَحْمَت» به صورت مذکر آمده است؟ (سها، نقد قرآن، ص 830)

پاسخ:

صیغه­ای که بر باب «فعیل» است به دو نوع می­آید:

الف) یک نوع که معنی فاعلی دارد: (قدیر، سمیع، علیم) که به همنشین مذکر و مؤنث آن توجّه می­شود.

ب) یک نوع که معنی مفعولی دارد: (قتیل، جریح) که به دو دسته تقسیم می­شود:

1) اگر با موصوف بیاید، خبر آن به صورت مذکر می­آید حتّی اگر موصوف مؤنث باشد. مانند: امراة قتیل/ رجل قتیل      رجل جریح/ امراة جریح

2) اگر جدا از موصوف بیاید.

به طور اجمالی باید گفت:

اگر موصوف صیغه باب «فعیل» ذکر شده باشد مذکر و مؤنث بودن آن‌ها یکسان است. «وَ مَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ» (شوری: 42/ 17) ـ «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ» (اعراف: 7/ 56) ـ «وَ مَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا» (احزاب: 33/ 63)

اگر موصوف آن‌ها ذکر نشده باشدبرای تشخیص جنسیّت مذکر و مؤنث بودن باید مشخّص شود که با اضافه شدن علامت تأنیث مشخّص می­شود. «رأیت صبورة» (شرتونی، مبادیُ العربیّه، 4/ 98)

منابع:

1ـ قرآن کریم.

2ـ شرتونی، رشید، مبادیُ العربیّه، ترجمه محمّد جواد شریعت، انتشارات اساطیر، تهران، 1382 ش، چاپ هفتم.

3ـ سها، نقد قرآن، 1393 ش، ویرایش دوّم.