چگونگي هدايت گمراه شدگان از زبان قرآن

شبهه:

در قرآن از برخی افراد به کوران و کران تعبیر آورده و به پیامبر می‌فرماید تو اینها را نمی‌توانی هدایت کنی، مانند آیات 80 و 81 سوره نمل و آیات 52 و 53 سوره روم، آيا منظور از اين آيات اين نيست كه افرادي كه در گمراهي به سر مي‌برند پس از اين همه اتمام حجت، اگر هم كسي بخواهد هدايتشان كند، نخواهد توانست؟

پاسخ تفصیلی:

خداوند با فطرت پاكی كه در نهاد انسان‌ها قرار داده و با عقل سلیمی كه به آنها داده است و با حجت‌های الهی از جمله قرآن كریم و رسولان الهی كه بر انسان‌ها فرستاده است، همه راه‌های هدایت را به سوی آنها گشوده است. اگر كسی خطا و انحرافاتش زیاد شد و در صدد جبران آنها هم برنیامد و توبه و بازگشتی هم ننمود، اگر از یك حدی گذشت، او دیگر قابلیت هدایت شدن را ندارد؛ لذا در مسیر گمراهی خواهد ماند و قانون سخت الهی او را در بر می‌گیرد و آن این كه سینه‌اش تنگ می‌گردد و دیگر روزنه هدایت به روی آن بسته می‌شود.

خداوند یك سنت و قانونی دارد و آن این كه هر كس به انحراف و خطا قدم برداشت و از حدی كه نباید فراتر رفت، از حق تجاوز نمود و بر آن پای فشرد و از آن حد گذراند، سنت الهی در مورد او به اجرا در می‌آید و این كه او دیگر به هدایت باز نمی‌گردد. چنين كسى در منطق قرآن مرده است و قابلیت راهنمایی شدن را از خود گرفته است؛ یعنی اگر هزار سال هم عمر به او داده شود، باز هم او بر خطاهای خود می‌افزاید و از هدایت دورتر می‌شود. (ر. ک: ترجمه الميزان، ج‏15، ص 559؛ تفسير نمونه، ج ‏15 ، ص 543 و ج ‏16، ص 477) لذا این گونه آیات حكایت از این سنت الهی دارند.

در مورد سنت الهی نسبت به کافران، و نیز غیر قابل تبدیل بودن سنت الهی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: «قُلْ لِلَّذينَ كَفَرُوا إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ ما قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلينَ»؛ به آنها كه كافر شدند بگو: چنانچه از مخالفت باز ايستند، (و ايمان آورند،) گذشته آنها بخشوده خواهد شد و اگر به اعمال سابق بازگردند، سنّت خداوند در گذشتگان، درباره آنها جارى مى‏‌شود (و حكم نابودى آنان صادر مى‏‌گردد). (انفال، 38) «فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْديلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْويلاً»؛ هرگز براى سنّت خدا تبديل نخواهى يافت و هرگز براى سنّت الهى تغييرى نمى‌‏يابى‏. (فاطر، 43)