شبهه:
از نگاه قرآن چرا پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) ازدواجهاى متعددى داشته است؟
پاسخ تفصیلی:
تعدد زوجات، يكى از سنت‌هاى ديرينه در بيشتر ملت‌هاى قديم، حتى اعراب قبل از اسلام بوده است و اين ازدواج‌ها داراى حد و شروطى نبوده، مردها می‌توانستند، ده‌ها همسر اختيار كنند و اين ازدواج‌ها نوعاً به سبب افزايش نسل و افتخار به آن و داشتن پسر فراوان و غلبه در جنگ‌ها و زيادى كارها و مشاغل شان و خوش‌گذرانى و شهوت و ... . صورت مى‌گرفت؛ (اسلام و جاهليت، يحيى نورى، ص 611.) اما اسلام اين ازدواجهاى نامحدود را محدود و شروطى چون عدالت و مساوات را بر آنها وضع نمود. (نساء، 129)
هر مرد مسلمان به شرط تمكن و رعايت عدالت بين همسران مى‌تواند تا چهار همسر دائم اختيار نمايد، ولى پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) محدود به اين مقدار نبود، بلكه مى‌توانست بيش از چهار همسر دائم اختيار نمايد، حتى قرآن كريم مى‌فرمايد: «و امرَاَةً مُؤمِنَةً اِن وهَبَت نَفسَها لِلنَّبىِّ اِن اَرادَ النَّبىُّ اَن يَستَنكِحَها خالِصَةً لَكَ مِن دونِ المُؤمِنينَ»؛ (احزاب، 50) و هرگاه زن با ايمانى خود را به پيامبر ببخشد (و مهرى براى خود نخواهد) چنانچه پيامبر بخواهد مى‌تواند او را به همسرى برگزيند؛ امّا چنين ازدواجى تنها براى تو مجاز است نه ديگر مؤمنان، سپس در ذيل آيه شريف مى‌فرمايد: «لِكَيلا يَكونَ عَلَيكَ حَرَجٌ»؛ (همان) اين به سبب آن است كه مشكلى [در اداى رسالت] بر تو نباشد [و از اين راه حاميان فزون ترى فراهم سازى].
از اين آيه شريفه استفاده مى‌شود كه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) شرايطى دارد كه ديگران ندارند و همين تفاوت، سبب تفاوت در احكام و وظايف شده است. همه علل و اسبابى كه باعث شد پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) همسران متعدد برگزيند، براى ما مشخص نيست، امّا از بررسى ازدواجهاى پيامبر روشن مى‌شود كه اين ازدواج‌ها به علل گوناگون (اجتماعى و سياسى) صورت گرفته است، كه به چند نمونه از آنها اشاره مى‌كنيم:
1. پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) شرايطى داشت كه ديگران نداشتند و همين تفاوت سبب تفاوت در احكام شده است؛ زيرا مى‌دانيم هنگامى كه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) نداى اسلام را بلند كرد تك و تنها بود و تا مدتها جز عده محدود و كمى به او ايمان نياوردند، او بر ضد تمام معتقدات خرافى عصر و محيط خود قيام كرد و به همه اعلان جنگ داد. طبيعى است كه همه اقوام و قبائل آن محيط بر ضد او بسيج شوند. در اين صورت بايد از تمام وسائل براى شكستن اتحاد نامقدس دشمنان استفاده كند كه يكى از آنها ايجاد رابطه خويشاوندى از طريق ازدواج با قبائل مختلف بود؛ زيرا محكم‌ترين رابطه در ميان عرب جاهلى رابطه خويشاوندى محسوب مى‌شد و داماد قبيله را همواره از خود مى‌دانستند و دفاع از او را لازم و تنها گذاشتن او را گناه مى‌شمردند. بنابراين ازدواجهاى پيامبر در بسيارى از موارد، مانند: ازدواج با «صفيه» دختر حىّ بن اخطب رئيس قبيله بنى نضير، «حفصه» دختر عمر، «جويره» دختر حارث رئيس قبيله بنى مصطلق، جنبه سياسى داشته و براى كاستن از عداوت، يا ايمان آوردن و يا طرح دوستى و جلب محبت اشخاص و يا قبايل بوده است كه از رهگذر اين ازدواج‌ها تمام افراد يك قبيله مسلمان مى‌شدند.
2. بعضى ازدواجهاى پيامبر مانند: ازدواج با «زينب»، براى شكستن سنت جاهلى بوده است كه شرح آن در تفاسير مختلف در ذيل آيه 37 سوره احزاب آمده است.
3. برخى ازدواجهاى پيامبر براى تأمين نياز اقتصادى بيوه زنان بود، به خصوص افرادى كه سرپرست خود را در راه اسلام از دست داده بودند هم چون «سوده» و «ام سلمه».
در نتيجه، با بررسى اجمالى از همسران پيامبر در مى‌يابيم كه ازدواجهاى متعدد او از روى شهوترانى نبوده است، اگر چنين بود پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) در اوج جوانى و در سن 25 سالگى با حضرت خديجه ازدواج نمى‌كرد و تا زمانى كه حضرت خديجه (عليها السلام) زنده بود همسرى ديگرى را انتخاب نكرد و همسران ديگر را بعد از وفات حضرت خديجه (عليها السلام) و در زمان هجرت در مدينه و پايه‌ريزى حكومت اسلامى و در سن كهولت يعنى 53 سالگى به بعد اختيار نمود و اگر چنين بود زمانى كه زن جوانى به نام عايشه را اختيار كرد، ديگر به سراغ ام سلمه ـ كه زنى پير بود ـ نمى‌رفت. (فلسفه ازدواج دائم و موقت در اسلام، سيد مجتبى ذاكرى شانديز، ص 149 - 167؛ حريت و حقوق زن در اسلام، على شريعتى و محمد عبدى، ص 39؛ حيوة القلوب، علامه مجلسى، ج 4، ص 1519 ـ 1570.